გრემი

                                                           

მდებარეობა

გრემი – ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, მდებარეობს კახეთში, ყვარლის მუნიციპა– ლიტეტის სოფ. გრემის აღმოსავლეთით ციტადელში, მაღალ გორაკზე.       

ისტორია

გრემი  ააგო კახთა მეფე ლევანმა 1565 წელს.

მოხატვა დაუმთავრებიათ 1577 წელს. იყო სამეფო რეზიდენცია, რომელშიც განლაგებული იყო სამეფო სასახლეები, შადრევნიანი შენობა, რვაკუთხა კოშკი, აგურით ნაგები აბანო და სხვა.

XV საუკუნის შუახანებში, ქალაქ გრემის დაარსებისას, სასახლისათვის და საერთოდ ციტადელისათვის, მდინარე ინწობაზე ჩამომავალი ქედის შემაღლებული ბოლო შეურჩევიათ. ამ ადგილს ის უპირატესობა ჰქონდა, რომ იგი ბატონობდა ქალაქზე და ამავე დროს ქალაქის განუყოფელი ნაწილი იყო. ფეოდალურ ქალაქს ასეთი განლაგება აწყობდა და შეიძლება ითქვას, მისი კლასიკური სახეც შეიქმნა. მდინარე იმწობას გასწვრივ, აღმოსავლეთით და დასავლეთით, განლაგებულია ქალაქის კვარტლები. ქალაქს სამხრეთით მდინარე ებჯინება, ჩრდილოეთით კი- მთები.

 XV-XVII საუკუნეებში გრემი ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი, კეთილმოწყობილი და ხალხმრავალი ქალაქი იყო. მისი მნიშვნელობა, როგორც მხარის პოლიტიკური ცენტრისა, დაეცა XVII საუკუნეში, მას შემდეგ რაც შაჰ-აბასის 1614-1616წ შემოსევებში დანგრეული და განადგურებული ქალაქიდან კახ მეფეთა რეზიდენცია კვლავ თელავს დაუბრუნდა.

გრემის  მთავარანგელოზი

არსებობს მთავარანგელოზის აგების  ორი ვერსია, პირველი ვერსიის თანახმად რუსი ელჩები, რომლებიც კახეთის მეფეებს  ხშირად სტუმრობდნენ  დიპლომატიური მისიით თავის ჩანაწერებში ხშირად ახსენებენ მთავარანგელოზის ეკლესიას და მათ ცნობებს, როგორც პირველ წყაროებს, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. ერთ-ერთი ასეთი ჩანაწერის მიხედვით, ელჩები მოსულან გრემს 1637 წელს და გაჩერებულან მთავარანგელოის მონასტერში, რომელიც ციხეში იდგა. მეორე ცნობის მიხედვით, მთავარანგელოზთა მონასტერი ლევან მეფეს აუშენებია და უბრძანებია მისი იქ დაკრძალვა. ეს ცნობა ვფიქრობთ სარწმუნოა. 1589-90 წწ. რუსების

ელჩობის ჩანაწერებიდან ეს კარგად დგინდება და ვგებულობთ ეკლესიის აგების ზუსტ თარიღსაც-,,ათანასე არქიმანდრიტმა თქვა, ოცდახუთი წელია რაც ტაძარი ააგესო.” აღნიშნულ ცნობაზე დაყრდნობით გ. ჩუბინიშვილმა მთავარანგელოზთა ეკლესიის აგების თარიღად 1565 წ მიიღო.

მთავარანგელოზთა ანსამბლი კომპლექსური ძეგლია, სადაც მცირე ტერიტორიაზე ქალაქის მნიშვნელოვანი პოლიტიკური, ადმინისტრაციული, რელიგიური, სამეურნეო და თავდაცვითი ნაგებობებია წარმოდგენილი, ისე რომ ძეგლის განხილვა შეიძლება როგორც ქალაქის პოლიტიკურ-რელიგიური ცენტრისა, საწარმოო და სამეურნეო ადგილისა და ასევე თავდაცვითი მნიშვნელობის მქონე ობიექტისა.

ეკლესიის გეგმა კვადრატს მიახლოებულია. მისი შიდა განლაგება საერთო თვალსაზრისით ტიპურია ცენტრალურ-გუმბათოვან ძეგლისათვის., მაგრამ განსაკუთრებულია თავისი შემართული პროპორციებით, შიგნით შესული დაძაბულობას გრძნობს. ყველა ხაზი ზევით გარბის და ამ

ტენდენციას აძლიერებს სიგანესთან შედარებით შესამჩნევი

პირვანდელი ნაგებობა ფუნქციონირებდა როგორც სამეფო კარის სასახლე და სამეფო რეზიდენციის გადატანის და აქ ეკლესიის აგების თუ განახლების შემდეგ მას ემატება სამრეკლოს ფუნქციაც, რა თქმა უნდა სათანადო არქიტექტურული ცვლილებების შემდეგ. ამის გამოა ალბათ, რომ აქ რამდენიმე სამშენებლო ფენა განირჩევა, რომლებიც ისეა ერთმანეთზე გადაჯაჭვული, რომ მათი გამიჯვნა ყველგან ზუსტად ვერ ხერხდება.

მიუხედავად იმისა, რომ სასახლე-სამრეკლოს მშენებლობაში რამდენიმე ფენა ჩანს, მშენებლობის ტექნიკა ერთია, საშენ მასალად გამოყენებულია ქართული აგური და კირის ხსნარი.

გრემი დღეს

2006 წელს გრემს ჩაუტარდა რესტავრაცია და გამოჩნდა XVII  და  XVIII  საუკუნის ფრესკები.  დღეს გრემს წელიწადში  დაახლოებით  200000  მნახველი  ყავს.  გრამში ასევე  აღევლინება წირვალოცვა.